مطالب زیادی درباره روش‌های خوب صحبت کردن در فضای مجازی منتشر شده. اما آیا شنونده خوب بودن، به اندازه خوب صحبت کردن ارزشمند نیست؟ هر ارتباطی دو طرف داره. فقط و فقط زمانی یک ارتباط موفق خواهیم داشت که هر دو طرف ارتباط تعامل درستی رو با طرف مقابل برقرار کنند.
بنابراین در یک ارتباط دو طرفه، وظیفه گوینده، خوب صحبت کردن و وظیفه شنونده، خوب شنیدن هست. ضرب المثل: «مستمع صاحب سخن را بر سر ذوق آورد» به همین دلیل بوجود اومده. در این نوشته توضیح میدیم چطور مستمعی باشیم تا صاحب سخن را بر سر ذوق آوریم.
هنر شنونده بودن در مقابل بی‌هنریِ گوش دادن
گوش دادن و شنونده بودن با هم تفاوت اساسی دارند. گوش دادن یک فرایند ناخودآگاه هست. در واقع گوش دادن فقط یک فعالیت فیزیکی به حساب میاد. صداهایی در محیط اطراف ما تولید میشه و دستگاه شنیداری ما این صداها رو دریافت میکنه. به فرایند گوش دادن می‌گیم.
اما شنونده بودن یک فرایند ذهنی هست که بعد از فرایند فیزیکی گوش دادن اتفاق میوفته. تمام فرایند‌های ذهنی قابل یادگیری و ارتقا هستند. شاید بهتر باشه اینطوری بگیم: گوش دادن با گوش‌ها اتفاق میوفته اما شنونده خوب بودن فرایندی هست که توسط مغز انجام میشه.
چرا باید شنونده خوبی باشیم؟
وقتی شنوده خوبی باشیم، صرفا حرف‌های طرف مقابل رو نمی‌شنویم، بلکه به اون‌ها خوب فکر می‌کنیم و منظور طرف مقابل رو به خوبی درک می‌کنیم. به همین دلیل از خیلی سوتفاهم‌ها جلوگیری میشه. وقتی طرف مقابل حس کنه داریم به خوبی اون رو درک می‌کنیم، بیشتر به ما اعتماد میکنه و برای درک کردن ما تلاش میکنه.
علاوه ب این موارد اگه به مهارت خوبی در شنونده بودن برسیم، می‌تونیم پیچیدگی‌های شخصیتی طرف مقابل رو به خوبی بشناسیم. به همین دلیل هست که مهارت شنونده خوب بودن رو پایه ارتباط می‌دونند. در صورتی که این مهارت رو به خوبی به کار ببریم، باعث میشه در ارتباط با دیگران جذاب به نظر بیایم. آیا مهارت شنوندگی قابل آموزش هست؟ همونطور که گفتیم از اون جایی که شنونده بودن یک مهارت ذهنی هست، قابل آموزش هم هست.
چطور باید یک شنونده خوب باشیم؟
برای اینکه طرف مقابل درک کنه ما شنونده خوبی هستیم، باید پیام یا سیگنال‌هایی رو براش ارسال کنیم. ما پیام خودمون رو از طریق کلام و زبان بدن به دیگران منتقل می‌کنیم. بنابراین وقتی در جایگاه شنونده قرار گرفتیم، کمتر می‌تونیم از کلام استفاده کنیم. پس بیشتر باید پیام خودمون رو در قالب زبان بدن منتقل کنیم.
در ادامه ۸ علامتی که می‌تونید به مخاطب خودتون ارسال کنید تا متوجه بشه شما شنونده خوبی هستید رو عنوان می‌کنیم. ۶ مورد از این علائم مربوط به زبان بدن و ۲ مورد کلامی هستند.
۱- تماس چشمی
اولین سیگنال موثر، تماس چشمی هست. اگه در حال حرف زدن باشید و مخاطب به شما نگاه نکنه، آیا احساس نمی‌کنید که به حرف شما گوش نمیده؟ بنابراین برای اینکه مخاطب متوجه بشه در حال گوش دادن به حرف‌هاش هستید، تماس چشمی ضروری هست.
مطالعه کنید: چشم خوانی
البته در تماس چشمی نباید به مخاطب زل بزنید. این کار تمرکز و آرامش مخاطب رو به هم میزنه. اگه تا حالا به این نکته دقت نکرده بودید و اون رو انجام نمی‌دادید، شاید انجامش براتون کمی سخت باشه. اما با تمرین می‌تونید این مهارت رو درون خودتون تقویت کنید.
۲- حرکت چشم‌ها
بله باز هم چشم‌ها. خیلی‌ها موقع استفاده از علامت اول (تماس چشمی) بیش از حد به طرف مقابل زل می‌زنن. حرکت چشم‌ها راه‌کاری هست که از این مشکل جلوگیری میکنه و اثرات دیگه‌ای هم داره. می‌تونید حرک چشم‌ها رو به این صورت انجام بدید:
- تغییر جهت نگاه از یک چشم مخاطب به چشم دیگرش
- ایجاد یک مسیر مثلثی بین دو چشم و لب‌ها. این نوع حرکت چشم احساس بهتری در مخاطب ایجاد میکنه
حرکت چشم‌ها نه تنها مانع زل زدن به طرف مقابل میشه. بلکه این حس رو به مخاطب منتقل میکنه که واقعا به حرف‌های اون گوش میدید و کاملا درگیر صحبت‌هاش شدید.
۳- کج کردن سر
حرکات سر و بدن شما بیش از چیزی که فکر می‌کنید روی مخاطب اثر داره. وقتی در حال شنیدن حرف‌های کسی هستید، در حالی که تماس چشمی هم برقرار کردید، اگه کمی سرتون رو به یک سمت کج کنید، باعث میشه نگاه‌تون عمیق و جست و جوگرانه به نظر برسه.
همین نوع نگاه باعث میشه «صاحب سخن را بر سر ذوق آوریم». البته باید دقت کنید که از این حرکت به جا و به موقع استفاده کنید وگرنه ممکنه مخاطب از حرکت ما سر در گم بشه. پس باید این سیگنال رو زمانی ارسال کنید که مخاطب در حال مطرح کردن حرفی هست که از نظر خودش مهمه.
۴- تکان دادن سر
با تکان دادن سر، موقعی که در جایگاه شنونده هستیم، مخاطب رو متوجه می‌کنیم که داریم به حرف‌هاش گوش میدیم. اما همین تکان دادن سر رو می‌تونیم با ۳ روش انجام بدیم تا ۳ نوع پیام رو به مخاطب ارسال کنیم
- روش اول – آهسته: تکان دادن سر به آرامی این پیام رو منتقل میکنه که دارم به حرف‌هات گوش میدم و بهش فکر می‌کنم. البته این نوع تکان دادن سر لزوما به معنای تایید طرف مقابل نیست.
- روش دوم – سریع: این نوع تکان دادن سر علاوه بر اینکه پیام همراهی با گوینده رو داره، این پیام رو منتقل میکنه: درست می‌فرمایید، موافقم.
- روش سوم – خیلی سریع: این نوع تکان دادن سر علاوه بر موافقت، پیام «هیجان زده بودن از شنیدن این حرفا» رو هم منتقل میکنه.
البته حالت چهره و نگاه شما می‌تونه به تقویت این پیام‌ها کمک کنه و برعکس اگه حالت چهره شما سرد باشه یا به هر ترتیب حالت چهره‌اتون بر خلاف اون پیام بشه می‌تونه اثر منفی داشته باشه. مثلا اگه حالت چهره شما مشتاق نباشه و سرتون رو با سرعت تکون بدید، دارید این پیام رو منتقل می‌کنید: «از حرف‌هات خسته شدم، زودتر تمومش کن».
۵- حرکات کل بدن
مواردی که تا اینجا مطرح کردیم مربوط به سر و چهره و چشم‌ها بود که نقش زیادی رو در انتقال پیام به عهده دارند. این مورد مربوط به حرکات کلی بدن مثل طرز نشستن هست. مثلا طرز نشستن می‌تونه میزان علاقه شما به حرف‌های طرف مقابل رو نمایش بده.
اگه موقع نشستن کل بدن شما به سمت مخاطب باشه، این پیام رو منتقل می‌کنید که بهش توجه دارید. اگه در این حالت بدن‌تون کمی به سمت مخاطب متمایل باشه، این حس رو ایجاد می‌کنید که هر کلمه‌ی اون شخص برای شما جذاب هست و به شدت در حال توجه کردن به صحبت‌هاش هستید.
البته برای این کار باید فاصله مناسبی با فرد داشته باشید. حدودا بین ۲ تا چهار قدم. اگر نزدیک‌تر از این باشید احساس ناامنی رو به مخاطب منتقل می‌کنید. البته این خم شدن به سمت مخاطب نباید خیلی زیاد باشه.
۶- پرهیز از جنبه‌های منفی حرکات بدن
بعضی از حالات بدن تاثیر منفی روی مخاطب داره. اگه وقتی در جایگاه شنونده هستید، سرتون رو به سمت گوینده بگیرید اما بدن‌تون در جهت دیگه‌ای باشه، دارید به مخاطب می‌گید به حرف‌هات توجهی ندارم اما دارم تظاهر می‌کنم که بهت گوش میدم.
بعضی از رفتارها هم حواس پرت کن هستند. مثل بازی کردن با دسته کلید یا سکه. اگه موقع صحبت دیگران رفتارهای این چنینی از خودتون نشون بدید، نه تنها صاحب سخن رو بر سر ذوق نیاوردید، بلکه احتمال داره تمرکزش برای صحبت رو هم از بین ببرید.
۷- اصوات تاییدی
درسته که موقعی که در مقال شنونده هستید نباید وارد صحبت طرف مقابل بشید، اما شنونده خوب همیشه در جاهای مناسب از اصوات تایید مثل: آها، اوهوم و یا سایر اصواتی که نشان دهنده تایید هست استفاده میکنه. اگه اصوات تاییدی رو با تماس چشمی و تکان دادن سر ترکیب کنید نتیجه‌ی بهتری می‌گیرید.
۸- الفاظ تاییدی
در نهایت به کار بردن کلمات کوتاه برای تایید گوینده می‌تونه واقعا اثر گذار باشه. از جمله الفاظ تاییدی میشه به: متوجه هستم، واقعا؟، خوب، که اینطور اشاره کرد. استفاده از این کلمات به فرد اطمینان میده که شما به دقت به حرف‌هاش گوش می‌کنید و شنونده خوبی هست اما به معنای موافقت با گوینده نیست.
به نوع دیگه‌ای هم می‌تونید از الفاظ تاییدی استفاده کنید. مثلا می‌تونید برداشت خودتون از احساس گوینده رو بیان کنید. یا می‌تونید گاهی اوقات موضوعات مهمی که گوینده مطرح کرده رو یادآوری کنید. این کارها باعث میشه صاحب سخت اطمینان پیدا کنه که شما به خوبی و با دقت به حرف‌هاش گوش دادید.
با استفاده از ۸ علامتی که در بالا توضیح دادیم، این حس رو در مخاطب ایجاد می‌کنید که گوینده جذابی هست. وقتی این حس در مخاطب شما ایجاد شد، به طور ناخودآگاه شما هم برای اون فرد جذاب میشید. به همین ترتیب می‌تونید به ارتباط موثر با طرف مقابل برسید و رابطه و گفت و گوی موفقی با مخاطب خودتون داشته باشید.
گروه آموزشی پژوهشی فرشید پاکذات
