شما هم مشکل کمبود تمرکز دارید؟ در کل دو نوع حالت تمرکزی داریم و گاهی اوقات کمبود تمرکز شما به دلیل این هست که شما در حالت تمرکزی مناسب نیستید. پس برای اینکه بتونید در شرایط مختلف از مدل تمرکزی درست استفاده کنید، باید انواع اون رو بشناسید. در این مقاله هم با این دو حالت تمرکزی آشنا می‌شید و هم یاد می‌گیرید چطوری تمرکزتون رو از یک حالت به حالت دیگه منتقل کنید.
تمرکز فعال یا پویا
حالتی رو در نظر بگیرید که مثلا سر جلسه امتحان حضور دارید، یا در یک جلسه کاری در حال بحث و گفتگو هستید. یا مثلا دارید پای کامپیوتر یک نامه مهم رو تایپ می‌کنید. در این حالت شما به تمرکز پویا یا فعال نیاز دارید. البته اکثر افراد فقط این حالت تمرکزی رو می‌شناسند.
در این حالت تمرکزی، معمولا چشم‌ها کاملا باز هست، متمایل به سمت جلو می‌نشینیم و با دقت به کاری که باید انجام بدیم توجه می‌کنیم. این نوع تمرکز برای شرکت در جلسات امتحان، مصاحبه شغلی، اجرای برنامه روی صحنه، انجام خیلی از ورزش‌ها و… مورد نیاز هست.
تمرکز انفعالی
خیلی‌ها این حالت تمرکزی رو تجربه کردند ولی با این حالت به عنوان حالت تمرکز آشنایی ندارند. تمرکز انفعالی حالتی هست که شما در گوشه‌ای راحت نشستید و افکار مختلف در ذهن‌تون می‌چرخند. در این حالت شما نه برای کنترل این افکار تلاش می‌کنید و نه اینکه با این افکار درگیر می‌شید.
نمونه‌ای از زمان‌هایی که شما در این حالت تمرکزی هستید، مواقعی هست که دارید یک فیلم یا مسابقه ورزشی رو از تلویزیون تماشا می‌کنید. حتی موقعی که دارید به یک آهنگ گوش می‌دید در حالت تمرکز انفعالی هستید. در حالت شما هیچ تلاشی نمی‌کنید اتفاقاتی که می‌افتند رو به یاد بسپارید، اما اغلب خیلی از جزییات اتفاقاتی که می‌افتند رو به یاد می‌آرید.
وقتی در حالت تمرکز انفعالی هستید، بدون اینکه تلاشی بکنید اطلاعات رو از محیط دریافت و پردازش می‌کنید و نسبت به اون‌ها واکنش نشون می‌دید. مثلا اگه در حال تماشای یک فیلم ترسناک باشید، احساس ترس می‌کنید یا با دیدن یک فیلم هیجان انگیز، هیجان زده می‌شید.
چرا شناخت انواع حالات تمرکزی به ما کمک می‌کند؟
وقتی این دو نوع حالت تمرکزی رو به خوبی نشناسیم، نمی‌تونیم در مواقعی که به اون‌ها نیاز داریم ازشون به خوبی استفاده کنیم. عدم شناخت این دو نوع تمرکز باعث میشه نتونیم در مواقعی که نیاز هست، از یک حالت تمرکزی به حالت دیگه منتقل بشیم.
فرض کنید به یک فروشگاه رفتید و می‌خواید خرید کنید و لیست خرید هم به همراه نیاوردید. در این حالت به تمرکز پویا نیاز دارید تا بتونید چیزهایی که باید بخرید رو به یاد بیارید. شاید این رو تجربه کرده باشید که در این حالت گاهی اوقات وارد تمرکز انفعالی می‌شید. یعنی بدون اینکه روی فکر خاصی متمرکز شده باشید، وسط فروشگاه می‌ایستید و یادتون نمیاد چه چیزهایی باید بخرید.
در این حالت شما در تمرکز انفعالی هستید. افکار مختلفی از ذهن شما در حال عبور هستند. برای اینکه به یاد بیارید چه چیزهایی نیاز دارید، باید بتونید ذهن خودتون رو از حالت تمرکزی به حالت دیگه انتقال بدید. برای اینکه بتونید اینکار رو انجام بدید یک تمرین ساده بهتون معرفی می‌کنیم.
چطور ذهن خود را بین ۲ حالت تمرکزی انتقال دهیم؟
ابتدا سعی کنید به خوبی و به صورت تجربی با این ۲ حالت تمرکزی آشنا بشید. یعنی این دو حالت تمرکزی رو به خوبی در خودتون شناسایی کنید. کاری که باید در ادامه انجام بدید اینه که به صورت آگاهانه، ذهن‌تون رو بین این دو حالت انتقال بدید.
برای این کار می‌تونید یک دستگاه تنظیم صدا (Equalizer) مثل تصویر بالا رو در ذهن‌تون تصور کنید. این تنظیم کننده صدا باید فقط دو تا اهرم داشته باشه. یکی از این اهرم‌ها برای تمرکز فعال و اهرم دیگه رو برای تمرکز انفعالی در نظر بگیرید.
در ذهن‌تون اهرم مربوط به تمرکز فعال رو بالا ببرید و سعی کنید خودتون رو در این حالت تمرکزی قرار بدید. بعد از چند دقیقه این اهرم رو پایین بیارید و اهرم دیگه رو بالا ببرید. حالا سعی کنید خودتون رو در حالت تمرکزی دیگه قرار بدید. در صورتی که این تمرین رو چندین بار انجام بدید، می‌تونید وقتی به هر کدوم از انواع حالات تمرکزی نیاز داشتید، خودتون رو به راحتی به اون حالت انتقال بدید.
گروه آموزشی پژوهشی فرشید پاکذات
