امیرکبیر حدود ۱۷۰ سال پیش صدراعظم ایران شد و تحولات قابل توجهی رو در ایران بوجود آورد. تمام تحولاتی که باعث جاودانه شدن اسم امیر کبیر در تاریخ ایران شده، در مدت ۳ سال و ۳ ماه اتفاق افتاده. خیلی‌ها اعتقاد دارند اگه صدر اعظمی امیرکبیر چند سال دیگه هم ادامه پیدا می‌کرد، اوضاع کنونی کشور متفاوت بود و مشکلاتی که امروز باهاش روبرو هستیم، وجود نداشتند.
در این نوشته می‌خوایم از دید امیرکبیر به ریشه مشکلات ایران نگاه کنیم و راه حل این مشکلات رو از دید امیرکبیر بررسی کنیم. به نظر میاد مشکلات امروز ایران امتداد مسیری هست که شاید از چندین قرن پیش شروع شده. بنابراین همین امروز هم میشه از سخن امیرکبیر برای پیدا کردن ریشه اصلی مشکلات و حل مشکلات ایران کمک گرفت.
از دید امیر کبیر ریشه اصلی مشکلات ایران و راه حل آن چیست؟
می‌تونیم نگاه امیرکبیر به ریشه مشکلات ایران و راه حل اون رو از دو طریق متوجه بشیم. یکی از اقداماتی که امیرکبیر داشته و یکی هم از صحبت‌های خود امیرکبیر. جمله‌ی معروفی از امیرکبیر در تاریخ ثبت شده. این جمله هم مشکلات ایران رو نشون میده، هم راه حل رو معرفی می‌کنه.
امیرکبیر جایی خطاب به ناصرالدین شاه قاجار میگه:
اگر نیت ۱ ساله دارید، برنج بکارید. اگر نیت ۱۰ ساله دارید، درخت بکارید و اگر نیت ۱۰۰ ساله دارید، انسان تربیت کنید.
طبیعتا با کاشتن درخت نمیشه ۱ ساله به سود رسید. اما برنج رو میشه ۱ ساله برداشت کرد و به سود مورد نظر رسید. کاشتن درخت دیرتر ما رو به سود می رسونه و البته این سود بیش‌تر هم هست. تربیت انسان هم همینطوره. شاید تربیت انسان ۱ ساله و ۱۰ ساله نتیجه‌ای به همراه نداشته باشه. اما در بلند مدت نتیجه داره و البته این نتیجه به مراتب چشمگیرتر هست.
نگاه امیرکبیر رو میشه از اقداماتی که برای ایران انجام داده هم فهمید. یکی از این اقدامات تاسیس دارالفنون هست. اولین نمونه دانشگاه‌های مدرن امروزی در ایران. یکی دیگه از اقدامات امیرکبیر، چاپ روزنامه وقایع اتفاقیه هست. کاری که در جهت افزایش آگاهی عمومی انجام شده.
هر چند خود امیرکبیر افتتاح دارالفنون رو ندید، اما دارالفنون رو میشه اولین نمونه از دانشگاه‌های امروزی دونست. اما آیا دانشگاه‌های امروز نقشی که باید در تربیت نسل جدید بازی کنند رو به خوبی ایفا می‌کنند؟ اگه به وضعیت و مشکلات مختلف ایران نگاه کنیم، قطعا نمی‌تونیم به این سوال جواب مثبت بدیم.
آیا نظام آموزشی ما، طبق گفته امیرکبیر، انسان تربیت می‌کند؟
تمرکز نظام آموزشی ما روی آموختن برخی مهارت‌ها هست. اگه به فهرست درس‌هایی که در مقاطع مختلف تحصیلی ارائه میشه نگاه کنیم، مهارت‌هایی که مد نظر نظام آموزشی ما هست رو می‌تونیم ببینیم. برای اینکه متوجه بشیم آیا نظام آموزشی ما اون طور که امیرکبیر گفته انسان تربیت می‌کنه یا نه، باید ببینیم سرفصل‌های آموزشی ما برای تربیت انسان کفایت می‌کنه یا خیر؟
بدیهی هست که هر انسانی برای موفقیت نیاز به یک سری مهارت داره. بخشی از این مهارت مواردی هستند که در دوران تحصیل آموزش داده میشن. اما مهارت‌ها مورد نیاز برای موفقیت انسان یا به عبارتی تربیت انسان‌های موفق، محدود به سرفصل‌های آموزشی ما نمیشن. بخش از مهارت‌هایی که مربوط به توسعه فردی و پرورش درونِ انسان‌ها هست مورد بی‌توجهی قرار گرفتند.
در واقع نظام آموزشی ما توجهی به آموزش مهارت‌های لازم برای توسعه فردی نکرده. مهارت‌هایی مثل قدرت تصمیم‌گیری، مهارت کنترل احساسات، شیوه‌ی تفکر و توانایی حل مسئله و خیلی از مهارت‌های دیگه که برای موفقیت فردی و قدرتمند شدن جهت ساختن آینده‌ای پر بار برای ایران ضروری هستند، مورد بی‌توجهی قرار گرفتند.
احتمالا الان فکرتون متوجه کم و کاستی‌های آموزش و پرورش و آموزش عالی شده باشه. درسته که مواردی که به اون‌ها اشاره کردیم نقطه ضعف آموزش و پرورش و آموزش عالی هست. اما آیا آموزش فقط و فقط به عهده این سازمان‌ها هست؟ آیا مشکل آموزش در کشور ما محدود به خدمات دولتی میشه؟
آیا تمام کوتاهی‌ها متوجه آموزش و پرورش است؟
این درسته که خدمات دولتی در خصوص آموزش مشکلات قابل توجهی دارند. اما آیا آموزش فقط از مدارس شروع میشه و در دانشگاه تمام میشه؟ قطعا این طور نیست. آموزش هر انسانی در خانواده و توسط والدین شروع میشه. همه ما ۶ سال از زندگی خودمون رو در خانواده سپری می‌کنیم. بعد از این ۶ سال وارد مدرسه میشیم.
آموزش پیش از ورود به مدرسه
شاید براتون جالب باشه که بدونید تا سن ۷ (نهایتا ۹) سالگی، بهترین فرصت برای آموزش فرزندان‌تون رو دارید. چرا که در این بازه سنی ضمیر ناخودآگاه انسان در دسترس هست و با آموزش‌های درست و اصولی میشه موفقیت فرزندمون در آینده رو تا حد زیادی تضمین کنیم.
اگه علاقه دارید بدونید چرا تا ۷ الی ۹ سالگی بهترین فرصت برای تربیت کودک هست و دوست دارید با یکی از بهترین روش‌های تربیت فرزند آشنا بشید، این مقاله رو بخونید: «برای تربیت کودک تا دیر نشده از این روش استفاده کنید!». بنابراین اگه فقط از سیستم آموزشی کشور توقع داشته باشیم که فرزندان ما رو برای موفقیت در آینده آماده کنه، ۶ سال ارزشمند برای آموزش فرزندان خودمون رو از دست دادیم.
آموزش بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه
پس قبل از ورود به مدرسه هم نیاز به آموزش و پرورش داریم. آیا آموزش، یا به قول امیرکبیر تربیت انسان با فارغ التحصیل شدن از دانشگاه تموم میشه؟ اگه به زندگی انسان‌های موفق در سراسر دنیا نگاه کنیم، می‌بینیم یکی از ویژگی‌های مشترک اون‌ها این بوده که همیشه و در تمام مراحل سنی در حال یادگیری بودند.
این حقیقت زمانی بیش‌تر ما رو به فکر فرو می‌بره که متوجه میشیم افراد موفق، اهمیت خاصی به آموزش‌های مربوط به توسعه فردی می‌داند و این آموزش‌ها محدود به سال‌های تحصیل نبوده. بلکه در طول زندگی ادامه داشته. شاید براتون جالب باشه که حدود ۵۵٪ از افراد موفق درباره توسعه فردی مطالعه می‌کنند و بیش‌تر از ۸۸٪ افراد ثروتمند و موفق عادت دارند در روز حداقل ۳۰ دقیقه مطالعه کنند.
همونطور که می‌بینید باید پیش از ورود به مدرسه و آغاز تحصیل، در حین تحصیل و پس از فارغ التحصیلی برای پرورش خودمون تلاش کنیم. اگه می‌خوایم روزی مشکلات ایران به پایان برسه، روزی برسه که از زندگی خودمون راضی باشیم و به آینده‌ی فرزندان خودمون امیدوار باشیم، باید به حرف امیرکبیر توجه کنیم و روی تربیت و آموزش خودمون سرمایه‌گذاری کنیم و مطمئن باشیم که به نتیجه می‌رسیم.
اگر نیت ۱ ساله دارید، برنج بکارید.
اگر نیت ۱۰ ساله دارید، درخت بکارید
و اگر نیت ۱۰۰ ساله دارید، انسان تربیت کنید
گروه آموزشی پژوهشی فرشید پاکذات
